Çoğu sektörde fazla mesai olağan bir uygulamadır ve birçok maaşlı çalışan bazen günde 8 saat veya haftada 40 saat olarak belirlenmiş çalışma saatlerini aşmaktadır.
Haftada sadece birkaç saat fazladan çalışmak bile yıl içinde önemli miktarda mesai birikmesini sağlayabilir ve işverenlerin iş hukukuna uygun olarak fazladan çalıştıkları süre için çalışanlarına fazla mesai ücreti ödemeleri gerekir.
Fazladan yapılan çalışma ücretinin nasıl işlediğini tam olarak anlamak için fazla mesainin şartlarını, şartlara uymamanın sonuçlarını ve ödenmesi gereken ücreti bilmek önemlidir. Bu kılavuzda bu ve benzeri soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.
Bu makalede yer alan başlıklar şunlardır:
- Türkiye’de Fazla Mesai Ücreti Ne Anlama Gelir?
- Türkiye’de Fazla Mesai Ücretinin Tarihi
- Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır? Türkiye’de Fazla Mesai Hesaplama
- Fazla Mesai Ücreti Ne Zaman Ödenir? Türkiye’de Mesai Ücretinin Ödenmesinde Zamanaşımı
- Türkiye’de Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen Çalışanın Yasal Hakları
- Türkiye’de Fazla Mesai Ücretinin İspatlanması
- Sorumluluk Reddi
Türkiye’de Fazla Mesai Ücreti Ne Anlama Gelir?
Fazla mesai ücretine ilişkin düzenlemeler ülkeden ülkeye ve hatta örneğin ABD’deki bazı eyaletlerin mesai ücretine ilişkin daha katı kurallara sahip olması nedeniyle ülke içinde bile farklılık göstermektedir. Genellikle, haftada 40 saatten veya günde 8 saatten fazla çalışanlar mesai ücreti alabilirler. Örneğin ABD fazla mesai düzenlemeleri de bu yöndedir.
Türkiye’de fazla mesai ücreti, normal çalışma saatinden fazla yapılan çalışmalar halinde çalışanlara ödenmesi gereken ücrettir. Türkiye’de normal çalışma süresi kural olarak 40 saattir. Normal çalışma bazı hallerde 45 saate kadar çıkabilir ancak bu hallerde 40 saati geçen süreler için mesai ücreti ödenmesi gerekir.
Türk hukukunda mesai ücreti ödenmesi gereken çeşitli haller mevcuttur. İş Kanunu ve ilgili yönetmeliğe göre fazla mesai, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma hallerinde ödenir. 40 saatten fazla 45 saatten az çalışma halinde fazla sürelerle çalışma, 45 saatten fazla çalışma halinde ise fazla çalışma söz konusu olur.
Türkiye’de Fazla Mesai Ücretinin Tarihi
Fazla mesai ücreti birçok hukuki müesseseye göre oldukça yenidir. 20. yüzyılın başlarında yaşanan Büyük Buhran, çalışma saatlerinin hukuki düzenlemelerde yer alması açısından bir milattır.
ABD’nin öncülük yaptığı düzenlemelerle hem asgari ücret hem de mesai ücreti zamanla tüm dünyada yayılmıştır. Günümüzde tüm modern hukuk sistemleri fazla mesai yapılması halinde ödenecek ücretleri düzenler.
Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır? Türkiye’de Fazla Mesai Hesaplama
Fazla sürelerle çalışma ve fazla çalışma hallerinde ödenecek fazla mesai ücreti farklıdır. Fazla sürelerle çalışma halinde normal süreyle çalışmada ödenen ücretin %25 fazlası, fazla çalışma halinde ise normal süreyle çalışmada ödenen ücretin %50 fazlası ödenir.
Saatlik ücreti 1000 TL olan bir çalışan, 40 saatten fazla ve 45 saatten az yaptığı çalışmalar için saat başına 1250 TL mesai ücretine hak kazanır. 45 saatin üzerindeki çalışmalar için ise saat başına 1500 TL mesai ücretine hak kazanır.
İş Kanunu’nda ve yönetmelikte gösterilen oranlar, tarafların anlaşması halinde veya özel hüküm olması halinde değişebilir. Örneğin madenlerde çalışanlar gibi bazı hallerde ise istisnaen en az %100 fazlasından daha az olmamak üzere mesai ücreti ödenmesi gerekir. Ayrıca taraflar, yukarıda verilen oranlardan az olmamak şartıyla, mesai ücreti için istedikleri oranı belirleyebilirler.
Fazla Mesai Ücreti Ne Zaman Ödenir? Türkiye’de Mesai Ücretinin Ödenmesinde Zamanaşımı
Fazla mesai ücreti bir ücret alacağıdır. Çalışanların mesai ücreti, normal süreyle çalışma karşılığı olarak hak edilen ücretle aynı anda ödenir. Yapılan ödemeler, ücret bordrosunda ve ücret hesap pusulasında açıkça gösterilmelidir.
Mesai ücreti de bir ücret alacağı olduğu için, iş yargılamasındaki diğer ücret alacaklarına ilişkin kurallara tabidir. Mesai ücretlerinde zamanaşımı süresi, mesai ücretinin ödenmesi gerektiği andan itibaren 5 yıldır.
Türkiye’de Fazla Mesai Ücreti Ödenmeyen Çalışanın Yasal Hakları
Fazla mesai ücretinin zamanında ödenmemesi halinde çalışanlar, ücretin ödenmesi için dava açabilirler. İşçi-işveren uyuşmazlıklarında görevli mahkeme iş mahkemeleri, yetkili mahkeme ise davalı işyerinin bulunduğu yer veya işin yapıldığı yer mahkemesidir.
Hakedilen mesai ücretinin ödenmemesi, çalışan için haklı nedenle fesih sayılır. İş Kanunu‘nun 24.maddesi haklı nedenle derhal fesih hakkını düzenlemiştir. Düzenlemeye göre çalışanın hak ettiği ücretlerin ödenmemesi halinde iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı vardır.
Türkiye’de Fazla Mesai Ücretinin İspatlanması
Mesai ücreti talep eden çalışan bunu ispatlamalıdır. Normal çalışma süresini aşan saatleri ispat yükü çalışanın üstündedir. Çalışan, fazla mesaini her türlü delil ile ispatlayabilir. İşveren de fazla çalışma yapılıp yapılmadığına dair kayıt tutma haklına sahiptir.
Sorumluluk Reddi
Bu rehberi hazırlarken bilgilerin isabetli olmasına özen gösterdik ancak verilen bilgilerin doğru veya güncel olduğuna dair herhangi bir garanti vermiyoruz. Bu nedenle, bu kılavuzda yer alan herhangi bir bilgiye göre hareket etmeden önce uzman kişilerden destek almanızı önemle tavsiye ederiz. Bu kılavuzdaki bilgilerden kaynaklanan herhangi bir zarar veya riskten dolayı sorumluluk kabul etmiyoruz.
